Welkom in Sudbury Valley School, en zoek het verder zelf maar uit

Gisteren kwam ik aan in Framingham, een dag waarover niet zo veel te vertellen valt omdat ik het grootste deel in vliegtuigen en luchthavens doorbracht. Ik deed wat losse indrukken op, die mijn beeld van de VS grotendeels bevestigden: een bumpersticker met 'Abortion stops a beating heart' erop, een bordje in een voortuin 'United we stand', Amerikaanse vlaggen in het straatbeeld, meer dan de helft van de auto's hier zijn SUVs, reusachtige glanzende insecten op de weg, hoog op hun poten. Mijn gastvrouw stelt meteen voor om inkopen te gaan doen en laat me de keuze tussen de megasupermarkt vol 'bad food' waar je 'vooral dikke mensen ziet' en de bio-supermarkt waar 'slanke gezond uitziende mensen rondlopen zoals jij' ;-). Mijn keuze is meteen gemaakt. In de bio-supermarkt krijg ik de bevestiging dat - net als in Vlaanderen - er een soort natuurlijke connectie bestaat tussen democratisch onderwijs, ecologie, gezonde voeding en bewust leven: een gesprekje met de kassierster dat start met 'How are you today?' en uitdraait op wat ik hier kom zoeken eindigt met haar verraste uitroep dat haar tienerzoon en -dochter school lopen in Sudbury Valley School. Ik stap de supermarkt uit met een papieren zak vol gezond spul en het telefoonnummer van de kassierster/Sudbury-Valley-ouder die graag een praatje wil maken.

En vandaag dan dag 1 in Sudbury Valley School, en ik heb geen idee waar te beginnen met mijn relaas of hoe deze dag netjes samen te vatten. Het begon met een huurauto die ik eerst moest oppikken om ter plekke te geraken, openbaar vervoer is namelijk een onbekend fenomeen in dit voorstadje van Boston. Na een spoedcursus 'hoe rijd ik met een automatische koppeling?' tuf ik traagjes en even gefocust als een python klaar voor de aanval naar Sudbury Valley. Zonder brokken maar boordevol adrenaline.

Ik word onthaald door Daniel Greenberg, stichter en al 40 jaar boegbeeld van de school. Zonder veel poespas word ik wandelen gestuurd met de boodschap mijn ogen de kost te geven en me te gedragen als een vlieg op de muur, iedereen meteen lastig vallen met eindeloze vragen is uit den boze. Oh ja, nog 1 ding: om 11u MOET ik het Juridisch Comite bijwonen, daar valt niet onderuit te komen, maar sowieso ben ik erg nieuwsgierig naar hoe dat werkt. Mijn ervaring met 2 jaar Leerhuis Brussel heeft me namelijk met veel vallen en opstaan geleerd dat het Juridisch Comite 1 van de speerpunten van een Sudbury-school is en dat het ontzettend moeilijk is om ervoor te zorgen dat dit orgaan, dat regelovertredingen en conflicten behandelt, fair en naar behoren functioneert.
Het is bijzonder rustig het eerste uur, de meeste studenten druppelen pas vanaf half 10u of 10u binnen, de tieners nog later. Studenten moeten hier 5u per dag aanwezig zijn, en vermits de school sluit om 17u kan je dus net zo goed vanaf de middag komen. Ik doe een babbel met een staflid dat zelf bij de eerste lichting studenten behoorde in de begintijd van de school. Het feit dat er al een tweede generatie is van mensen zoals hij die in dit soort onderwijs opgegroeid zijn, zorgt ongetwijfeld voor een gezonde continuiteit. Wanneer ik in een wat statige ruimte met donkere boekenkasten tot aan het plafond naar de titels sta te staren, komt Mimsy Sadofsky naar mij toe, boegbeeld nummer 2 en mede-auteur van heel wat publikaties over de school. 'Oh, ik stelde me je helemaal anders voor, ik dacht dat je ouder zou zijn en ronder, waarschijnlijk omdat je 2 O's in je familienaam hebt'. Ach zo ;-). Ik word uitgenodigd om een thesis-comite bij te wonen, een korte vergadering van 2 oudere studenten en 2 stafleden die feedback geven aan een student die dit jaar wil afstuderen en daarvoor een thesis moet schrijven. Sudbury Valley School levert een diploma af dat erin bestaat dat de school oordeelt dat de student klaar is om het volwassen leven in te stappen. Dat bewijst hij/zij door een kort relaas te schrijven van wat hij/zij leerde op de school en hoe dat hem/haar voorbereidde op het leven als volwassene. Er wordt niet licht over gedaan, een diploma krijg je niet automatisch.
Daar zitten we dan, iedereen behalve ik met een kopie voor zich van de eerste tekstversie van de thesis van de student. Wat me al eerder opviel: mensen zijn hier zonder uitzondering zichzelf, non-conformistisch en recht voor de raap. De student in kwestie hangt ontspannen achterover in een stoel, voeten over de leuning van een andere stoel, iedereen geeft commentaar zonder er doekjes om te winden. Even is er discussie of hij niet een stukje moet schrijven over het feit dat hij in zijn tuin thuis 'chipmunks' (hoe heten die beestjes in het Nederlands?) heeft getemd en daardoor tonnen geduld heeft gekweekt. Iedereen is er helemaal voor, dat het buiten schooltijd gebeurde is niet relevant. Dit is 1 van die fascinerende dingen aan Sudbury-onderwijs: dat elk streven, alles wat voor iemand waardevol is om te doen of leren, met respect wordt behandeld, zowel door staf als medestudenten, en dat de waarde ervan wordt onderkend. Of het nu aquarelschilderen, paintballen of een frisbee-team oprichten is. Nog een ander voorbeeldje ervan zie ik later op de dag: drie meisjes van een jaar of 5-6 hebben een museum gemaakt in een vergaderruimte. Ze hebben stoelen op een rij gezet tegen de muur en op elke stoel een object tentoongesteld. Sleuteltjes en slotjes van dagboeken, een houten kistje, papiersnippers met vraagtekens erop, ... Wie zin heeft, kan een bezoekje brengen en krijgt een gratis rondleiding in hun museum. 3 opgeschoten tienerjongens worden naar binnen gelokt en maken met de glimlach een toertje, ze voelen zich niet verplicht om kreten van verrukking te slaken, maar evenmin maken ze de meisjes belachelijk of stellen ze spottende vragen.
Maar nu terug naar de thesis-feedback-bijeenkomst. Aan het eind vraag ik de student of ik zijn tekst ook mag lezen. Natuurlijk mag dat. Niet moeilijk doen en niet verlegen zijn over wat je zelf maakt, is blijkbaar ook 1 van die dingen die zowat alle Sudbury-studenten over zich hebben hangen. Ik lees zijn tekst terwijl ik buiten in het zonnetje een broodje eet en het treft mij hoe matuur jongeren hier voor hun leeftijd zijn: op 3 bladzijden krijg ik een filosofie en een verzameling leerervaringen onder ogen die blijk geven van levenslust, realiteitszin, vastberadenheid, en een soort wijsheid die je niet van een 18-jarige verwacht. Zijn besluit komt erop neer dat hij leerde een goed functionerende volwassene in de gemeenschap te zijn door dag na dag te leren een goed functionerend kind in de schoolgemeenschap te zijn. Volwassenheid is voor deze jongen niet de grote stap in het echte leven, het is alleen de voortzetting van waar hij altijd al mee bezig was.

En ja, toen was er Juridisch Comite. Een belevenis waar ik de komende dagen beslist een heel hoofdstukje aan zal wijden, want JC is er elke dag, en ik word ook geacht er elke dag te zijn.

Voor de rest ging de dag op aan kijken, luisteren, kleine en grotere gesprekken, veel momenten van herkenning, verwondering om de magie die ontstaat als kinderen hun eigen gids mogen zijn, verwondering om de evidentie waarmee mensen van alle leeftijden elkaar hier ernstig nemen, en hoe tegelijk kinderen van 4 of 5 al de humor begrijpen van kleine plagerijtjes en vriendelijk gekibbel. Anderzijds is het ook een moeilijke school, zo merk ik zelf. Op sommige momenten van de dag voel ik me wat verloren, en besef ik dat het behoorlijk hard moet zijn als nieuwe student in deze omgeving: niemand neemt je bij het handje, niemand is extra lief voor je, je wordt geacht zelf je plek te veroveren. Ik zie studenten in totale concentratie doen wat ze doen, of het nu praten, lezen, schilderen of een balspel is, maar ik zie er ook wat afwezig rondlopen van de ene ruimte naar de andere, zoekend naar hun plek in het geheel. Ook dat is leren, intensief leren zelfs.