Een weekje verder, veilig weer thuis en opnieuw helemaal ondergedompeld in Leerhuis Brussel, zo staan de zaken ervoor. Ik kan me niet langer uitgeven voor staflid Sandra, live from Sudbury Valley, dus wat met deze blog? Hij heeft heel wat reactie losgemaakt, mensen mailden me, spraken me aan, stuurden de link door naar anderen. En ik hou ervan om hem te schrijven. Dus ... lijkt het logisch om ermee door te gaan. Voortaan live uit het Leerhuis. Maar ... er is een grote maar. Een blog in het Nederlands schrijven over een Amerikaanse school op enkele duizenden kilometers van Vlaanderen is heel wat anders dan elke geïnteresseerde een inkijkje geven in een initiatief waar je zelf middenin zit, waarbij stafleden en studenten herkenbaar kunnen zijn, zelfs al noem je hun namen niet. Dat voelt niet helemaal koosjer. Als staflid heb ik het vertrouwen van mijn collega's en van de studenten en dat wil ik natuurlijk niet zomaar te grabbel gooien. Het leek me wijs om het even aan te kaarten binnen de schoolgemeenschap, dus vandaag kwam het op de agenda van de Schoolbijeenkomst (dit is onze benaming voor wat in Sudbury Valley 'School Meeting' heet). Vooral de mening van de studenten leek me van doorslaggevend belang. Wat bleek: ze hebben weinig angst dat hun privacy zal worden geschonden en als ik niet te veel in detail rapporteer over hun doen en laten op school krijg ik carte blanche om deze blog verder te zetten.
Waarschijnlijk zal het erop neerkomen dat ik zelf een grotere discretie aan de dag zal leggen over het schoolgebeuren dan zij nodig achten. Binnengluren in het Juridisch Comité op dinsdag en vrijdag of getuige zijn van de geweldige evolutie van student x of y kan ik jullie dus niet beloven, wel wat mijn aanwezigheid in het Leerhuis oproept aan reflectie over Sudbury-onderwijs, leren, opgroeien in vrijheid en verantwoordelijkheid. Het zal wellicht een evenwichtsoefening worden af en toe, want reflectie is natuurlijk gebaseerd op concrete ervaringen en observaties. Maar ook als volwassenen zijn we het gewend leerprocessen door te maken in het Leerhuis. Ik heb er alle vertrouwen in.
maandag 27 april 2009
zaterdag 18 april 2009
Stafleden: soms overbodig, toch nodig
Wanneer je de kinderen in Sudbury Valley urenlang buiten ziet spelen, op de schommels, fietsend, rennend, wanneer je door de centrale zitruimte stapt waar voortdurend groepjes jongeren in geanimeerde gesprekken hun kijk op 1001 onderwerpen bijstellen, dan weet je het wel: jonge mensen kunnen perfect opgroeien zonder dat ze de hele tijd omkaderd en omringd worden door volwassenen. Stafleden zijn erg betrokken, maar vaak zijn ze ook een flink stuk van de schooldag afwezig in het leven van een kind. Omdat het volledig opgaat in spel met andere kinderen waarbij een volwassene in de weg zou lopen of de boel overnemen. Omdat het alleen en in gedachten verzonken over de grasvelden slentert en geen gezelschap hoeft.
Voor volwassenen die gewend zijn om te sturen, begeleiden en stimuleren is dit onthutsend, frustrerend, confronterend. Maar het is wel zo. Volwassenen nemen in Sudbury Valley enerzijds een belangrijke rol op zich als rolmodellen en bewakers van het schoolconcept. In de School Meeting en het Juridisch Comite bijvoorbeeld merk je dat stafleden niet de leiding op zich nemen, maar wel aan een soort procesbewaking doen. Dikwijls zijn het hun kritische vragen en opmerkingen die voor een sfeer van alertheid en reflectie zorgen.
Anderzijds stellen ze zich bescheiden op. 'Hoe ze leren lezen? We weten het niet', zegt 1 van de stafleden. Eigenlijk onderscheidt Sudbury-onderwijs zich op dit punt van het gros van de methodescholen. Meestal wordt er in methode-onderwijs uitgegaan van een visie op leren die erin bestaat dat we precies weten hoe kinderen leren, wat ze wanneer behoren te leren en welke methodieken en materiaal gebruikt moeten worden om dit te stimuleren. Sudbury-onderwijs gaat uit van de gedachte dat we niet weten hoe een kind leert en wat het moet leren, en dat het kind dit zelf bewust of onbewust weet. Sudbury kan je daarom misschien de methodeschool zonder methode noemen. Durven vertrekken van niet-weten in een tijd waarin voor alles liefst harde wetenschappelijke bewijzen op tafel komen wil je ernstig genomen worden, vergt veel moed. Gelukkig vormen de rijpheid van de adolescenten die deze school buitenstappen en de succesvolle levens die de meesten elk op hun manier leiden, het wandelende bewijs.
Voor volwassenen die gewend zijn om te sturen, begeleiden en stimuleren is dit onthutsend, frustrerend, confronterend. Maar het is wel zo. Volwassenen nemen in Sudbury Valley enerzijds een belangrijke rol op zich als rolmodellen en bewakers van het schoolconcept. In de School Meeting en het Juridisch Comite bijvoorbeeld merk je dat stafleden niet de leiding op zich nemen, maar wel aan een soort procesbewaking doen. Dikwijls zijn het hun kritische vragen en opmerkingen die voor een sfeer van alertheid en reflectie zorgen.
Anderzijds stellen ze zich bescheiden op. 'Hoe ze leren lezen? We weten het niet', zegt 1 van de stafleden. Eigenlijk onderscheidt Sudbury-onderwijs zich op dit punt van het gros van de methodescholen. Meestal wordt er in methode-onderwijs uitgegaan van een visie op leren die erin bestaat dat we precies weten hoe kinderen leren, wat ze wanneer behoren te leren en welke methodieken en materiaal gebruikt moeten worden om dit te stimuleren. Sudbury-onderwijs gaat uit van de gedachte dat we niet weten hoe een kind leert en wat het moet leren, en dat het kind dit zelf bewust of onbewust weet. Sudbury kan je daarom misschien de methodeschool zonder methode noemen. Durven vertrekken van niet-weten in een tijd waarin voor alles liefst harde wetenschappelijke bewijzen op tafel komen wil je ernstig genomen worden, vergt veel moed. Gelukkig vormen de rijpheid van de adolescenten die deze school buitenstappen en de succesvolle levens die de meesten elk op hun manier leiden, het wandelende bewijs.
donderdag 16 april 2009
Vergader-marathon
Nog zoiets: in een Sudbury-school weet je nooit van tevoren wat de dag zal brengen. Mij bracht-ie vandaag de ene vergadering na de andere.
Vergadering 1 was het obligate Juridisch Comite. Dat begint stilaan te wennen, behalve dan de voedingswaren die er elke dag worden binnengebracht: na de paaskuikentjes van suiker van gisteren waren het vandaag warme kaassandwiches met augurken em chips erbij die de 'Music Corporation' verkocht om geld in te zamelen. In de school zijn allerlei Corporations actief, dit zijn groepen van studenten en stafleden die eenzelfde interesse delen, regels opstellen over het gebruik van materiaal en ruimtes die verbonden zijn aan die interesse en geld inzamelen of aan de School Meeting vragen om nieuw materiaal te kopen en activiteiten te organiseren. De Music Corporation doet elke week aan fundraising, muziekinstrumenten kosten handenvol geld en de school heeft op dit vlak faciliteiten om u tegen te zeggen: een kleine opnamestudio en een repetitieruimte die volledig geluiddicht zijn gemaakt, een groot drumstel, elektrische en akoestische gitaren, kleinere percussie-instrumenten enz. Dit is het mekka van een aantal door muziek gebeten tieners en ook jongere kinderen en een staflid. Ze schrijven zelf liedjes, maken opnames en geven af en toe optredens voor de school en de ouders.
Vergadering 2: de School Meeting, die vandaag door een 40-tal studenten en stafleden werd bijgewoond. Na de uitzonderlijke Meeting eerder op de week keek ik uit naar het vervolg van de diefstalaffaire. Zou er besloten worden dat bij een nieuw geval van diefstal van een bijzonder waardevol voorwerp het mogelijk zou zijn dat een Comite van studenten en stafleden de persoonlijke bezittingen van leden van de schoolgemeenschap zou kunnen doorzoeken om de zaak zo snel mogelijk op te lossen zonder tussenkomst van de politie? Ik verwachtte dat er een grote opkomst zou zijn voor dit punt en dat het een flinke discussie zou vergen voor het tot stemming zou komen. Verrassend genoeg bleek dat niet het geval. De vergadering liep al op haar eind toen het punt behandeld werd, het aantal deelnemers was flink uitgedund ten opzichte van het begin en het punt werd zonder dat er nog veel nieuwe argumenten aangebracht werden, goedgekeurd. Iedereen leek zich erbij neer te leggen dat enige persoonlijke vrijheid opgeven en in een uitzonderlijk geval door een medestudent of staflid gefouilleerd worden ruimschoots te verkiezen is boven een politie-interventie op school.
Waar kroop dan wel alle tijd in van deze 2 en een half uur durende bijeenkomst? Tot mijn verrassing werd het grootste deel opgesoupeerd door het wekelijkse verslag van het Juridisch Comite en zaken die ermee samenhingen. Ik kwam tot de vaststelling dat dit geenszins een formaliteit is. Zoals ik gisteren al aangaf kan de Schoolbijeenkomst beslissingen van het Comite in vraag stellen en dat gebeurde ook effectief. Een staflid vond dat het ongehoord was dat de jongen die een meisje herhaaldelijk met grove seksistische opmerkingen lastiggevallen had - een zaak die ik gisteren vermeldde - er zo licht vanaf kwam. Na heel wat discussie draaide het erop uit dat de jongen voor onbepaalde tijd geschorst werd. Schorsing - voor een dag, enkele dagen, onbepaalde tijd, soms zelfs tot het einde van het schooljaar - is in Sudbury-scholen een veel gebruikte manier om een lid van de schoolgemeenschap duidelijk te maken: 'dit is een brug te ver, als je je op deze manier gedraagt, kan je geen deel uitmaken van de gemeenschap, maak gebruik van de tijd die we je opleggen om na te denken of je echt voor deze school kiest en kom ons dan vertellen hoe je het denkt aan te pakken'. Voor een geschorste student kan terugkomen is er een gesprek met ouders en student nodig, dat wordt geleid door een staflid en een oudere student. Bovendien moet de student in sommige gevallen ook zijn of haar terugkeer bepleiten bij de School Meeting.
Wat mij in deze vergadering trof is de enorme zorg en betrokkenheid om zowel het welzijn en voortbestaan van de gemeenschap als het welzijn en de ontwikkeling van de student. De opmerkingen die mensen hadden over de door het JC opgelegde sancties leken totaal niet ingegeven door de behoefte om iemand zwaar te straffen of door een soort wraakzucht, wel door de bekommernis dat de school een veilige en aangename plek zou blijven en de student in kwestie zou leren wat aanvaardbaar gedrag is in een gemeenschap. Dit bleek uit allerlei dingen: wanneer een sanctie te licht werd bevonden, deden telkens verschillende mensen een voorstel voor een alternatief en omkleedden dat zorgvuldig met argumenten; er werd ernstig nagedacht over wie de beste keuze zou zijn uit de stafleden en de studenten om het terugkeergesprek na schorsing te leiden. Voor de grofgebekte student werd het bijvoorbeeld belangrijk gevonden dat er een oudere studente bij dit gesprek zou zijn.
Het punt dat mij in dit opzicht het meest van al bijblijft is dat van een jongen, prille tiener, die na een terugkeergesprek na schorsing voor onbepaalde duur de toestemming vroeg aan de School Meeting om opnieuw deel te kunnen uitmaken van de schoolgemeenschap. De jongen nam vooraan plaats naast de Voorzitter en kon door alle deelnemers bevraagd worden over zijn motivatie om terug te keren. Al snel werd duidelijk uit de vage antwoorden die hij gaf dat hij niet echt tot inkeer was gekomen over zijn gedrag en al een hele tijd bezig was voortdurend als een aal tussen de mazen van het net door te glippen. Blijkbaar had hij een historiek van klachten over situaties waarin hij zonder ingrijpen toekeek op dingen die echt niet door de beugel konden en geen enkele blijk gaf van solidariteit of behulpzaamheid ten opzichte van medestudenten, met herhaaldelijke schorsingen als gevolg. De jongen bleef stoicijns en mompelde alleen maar wat als reactie op de indringende vragen van de vergadering. Mensen spraken harde maar eerlijke woorden, je voelde een sterke emotionele betrokkenheid in de lucht hangen. De sprekers probeerden de boodschap over te brengen: we geven het niet op met jou, we willen dat je er bent en dat je gedrag gaat stellen waaruit blijkt dat je het onderscheid tussen goed en kwaad kan maken en voor het eerste kiest, maar we zien dat je niet echt de klik hebt gemaakt en er resten je niet veel kansen meer. De jongen bleef er echter onaangedaan en zwijgend bijzitten en de vergadering besliste dat hij voorlopig niet kon terugkeren. Exit School Meeting en terug naar huis.
Als toeschouwer kom je dan tot de slotsom: dit is een verdomd moeilijke en strenge school. Niet omdat ze verwacht dat je je te pletter studeert en presteert, maar wel dat je naarmate je opgroeit laat zien dat je je ontwikkelt tot iemand die volwaardig lid kan zijn van een gemeenschap en blijk geeft van mededogen en verantwoordelijkheidszin. Sommigen hebben op dit vlak bijzonder zware lessen te leren, maar maken uiteindelijk een evolutie door in gunstige zin, anderen halen het niet en moeten uiteindelijk de school verlaten. Uit gesprekken in de wandelgangen blijkt telkens weer hoe vooral stafleden blijven hopen dat iemand zal bijdraaien, omdat hij of zij zo slim, of schrander, of getalenteerd of veelbelovend is. Er wordt hier geloofd in kinderen en jongeren, je belandt niet gauw in de categorie van outcasts waar in reguliere scholen op de duur een soort verveelde minachting over ontstaat. Anderzijds krijgen mensen hier ook niet eindeloos krediet, als het geduld van de gemeenschap op is, moet je onherroepelijk de school verlaten.
Vergadering 3: was een intakegesprek dat een staflid had met ouders en een meisje van 7 en waar ik bij mocht zijn. Zelf heb ik er in twee jaar tijd in het Leerhuis ook al heel wat gesprekken met ouders en kinderen opzitten, dus het was fijn om onze manier van werken te toetsen aan die in Sudbury Valley. Het staflid nam geen blad voor de mond en vertelde volkomen eerlijk waar het op stond: uw kind zal hier voornamelijk spelen, kan u daarmee om? Sommige kinderen lezen hier pas wanneer ze 10 zijn, ziet u dat zitten? Je kan hier elke dag snoep kopen, ok voor u? Er zijn computers en de tijd dat uw dochter er gebruik van maakt zal niet beperkt worden, bent u zich daarvan bewust? Nieuw voor mij is dat er gepeild wordt naar de mate waarin de omgeving van het gezin ondersteunend zal zijn in hun keuze. Is er tegenstand van grootouders, andere familie? Sudbury-onderwijs kiezen voor je kinderen is een stap die je kwetsbaar maakt voor de afkeuring en kritiek van velen, dat ondervind ik zelf ook aan den lijve, dus het is goed als je vooraf probeert in te schatten hoe sterk dat zal wegen en of je ertegen kan. Deze ouders blijken absoluut voorbeeldig: ze staan volledig achter het schoolconcept en geven geen krimp onder de prikkelende vragen van het staflid. Na afloop vertelt ze mij dat dit uitzonderlijk is: de meeste ouders komen met een eerder vaag idee van waar de school voor staat op gesprek, velen worden aangetrokken door het feit dat Sudbury Valley 1 van de goedkoopste prive-scholen is die je kan vinden. Tja, dan ziet de situatie in ons land, waar prive-scholen zowat onbestaande zijn en betalen voor onderwijs bijna onfatsoenlijk wordt gevonden, er heel anders uit.
Zo, na al dat vergaderen, luisteren, observeren - en ook nog een ellenlange blog schrijven - heb ik er een dag hard werken opzitten. Meer dan ooit besluit ik echter dat dit het werk is dat ik liefst nog heel lang wil doen.
Vergadering 1 was het obligate Juridisch Comite. Dat begint stilaan te wennen, behalve dan de voedingswaren die er elke dag worden binnengebracht: na de paaskuikentjes van suiker van gisteren waren het vandaag warme kaassandwiches met augurken em chips erbij die de 'Music Corporation' verkocht om geld in te zamelen. In de school zijn allerlei Corporations actief, dit zijn groepen van studenten en stafleden die eenzelfde interesse delen, regels opstellen over het gebruik van materiaal en ruimtes die verbonden zijn aan die interesse en geld inzamelen of aan de School Meeting vragen om nieuw materiaal te kopen en activiteiten te organiseren. De Music Corporation doet elke week aan fundraising, muziekinstrumenten kosten handenvol geld en de school heeft op dit vlak faciliteiten om u tegen te zeggen: een kleine opnamestudio en een repetitieruimte die volledig geluiddicht zijn gemaakt, een groot drumstel, elektrische en akoestische gitaren, kleinere percussie-instrumenten enz. Dit is het mekka van een aantal door muziek gebeten tieners en ook jongere kinderen en een staflid. Ze schrijven zelf liedjes, maken opnames en geven af en toe optredens voor de school en de ouders.
Vergadering 2: de School Meeting, die vandaag door een 40-tal studenten en stafleden werd bijgewoond. Na de uitzonderlijke Meeting eerder op de week keek ik uit naar het vervolg van de diefstalaffaire. Zou er besloten worden dat bij een nieuw geval van diefstal van een bijzonder waardevol voorwerp het mogelijk zou zijn dat een Comite van studenten en stafleden de persoonlijke bezittingen van leden van de schoolgemeenschap zou kunnen doorzoeken om de zaak zo snel mogelijk op te lossen zonder tussenkomst van de politie? Ik verwachtte dat er een grote opkomst zou zijn voor dit punt en dat het een flinke discussie zou vergen voor het tot stemming zou komen. Verrassend genoeg bleek dat niet het geval. De vergadering liep al op haar eind toen het punt behandeld werd, het aantal deelnemers was flink uitgedund ten opzichte van het begin en het punt werd zonder dat er nog veel nieuwe argumenten aangebracht werden, goedgekeurd. Iedereen leek zich erbij neer te leggen dat enige persoonlijke vrijheid opgeven en in een uitzonderlijk geval door een medestudent of staflid gefouilleerd worden ruimschoots te verkiezen is boven een politie-interventie op school.
Waar kroop dan wel alle tijd in van deze 2 en een half uur durende bijeenkomst? Tot mijn verrassing werd het grootste deel opgesoupeerd door het wekelijkse verslag van het Juridisch Comite en zaken die ermee samenhingen. Ik kwam tot de vaststelling dat dit geenszins een formaliteit is. Zoals ik gisteren al aangaf kan de Schoolbijeenkomst beslissingen van het Comite in vraag stellen en dat gebeurde ook effectief. Een staflid vond dat het ongehoord was dat de jongen die een meisje herhaaldelijk met grove seksistische opmerkingen lastiggevallen had - een zaak die ik gisteren vermeldde - er zo licht vanaf kwam. Na heel wat discussie draaide het erop uit dat de jongen voor onbepaalde tijd geschorst werd. Schorsing - voor een dag, enkele dagen, onbepaalde tijd, soms zelfs tot het einde van het schooljaar - is in Sudbury-scholen een veel gebruikte manier om een lid van de schoolgemeenschap duidelijk te maken: 'dit is een brug te ver, als je je op deze manier gedraagt, kan je geen deel uitmaken van de gemeenschap, maak gebruik van de tijd die we je opleggen om na te denken of je echt voor deze school kiest en kom ons dan vertellen hoe je het denkt aan te pakken'. Voor een geschorste student kan terugkomen is er een gesprek met ouders en student nodig, dat wordt geleid door een staflid en een oudere student. Bovendien moet de student in sommige gevallen ook zijn of haar terugkeer bepleiten bij de School Meeting.
Wat mij in deze vergadering trof is de enorme zorg en betrokkenheid om zowel het welzijn en voortbestaan van de gemeenschap als het welzijn en de ontwikkeling van de student. De opmerkingen die mensen hadden over de door het JC opgelegde sancties leken totaal niet ingegeven door de behoefte om iemand zwaar te straffen of door een soort wraakzucht, wel door de bekommernis dat de school een veilige en aangename plek zou blijven en de student in kwestie zou leren wat aanvaardbaar gedrag is in een gemeenschap. Dit bleek uit allerlei dingen: wanneer een sanctie te licht werd bevonden, deden telkens verschillende mensen een voorstel voor een alternatief en omkleedden dat zorgvuldig met argumenten; er werd ernstig nagedacht over wie de beste keuze zou zijn uit de stafleden en de studenten om het terugkeergesprek na schorsing te leiden. Voor de grofgebekte student werd het bijvoorbeeld belangrijk gevonden dat er een oudere studente bij dit gesprek zou zijn.
Het punt dat mij in dit opzicht het meest van al bijblijft is dat van een jongen, prille tiener, die na een terugkeergesprek na schorsing voor onbepaalde duur de toestemming vroeg aan de School Meeting om opnieuw deel te kunnen uitmaken van de schoolgemeenschap. De jongen nam vooraan plaats naast de Voorzitter en kon door alle deelnemers bevraagd worden over zijn motivatie om terug te keren. Al snel werd duidelijk uit de vage antwoorden die hij gaf dat hij niet echt tot inkeer was gekomen over zijn gedrag en al een hele tijd bezig was voortdurend als een aal tussen de mazen van het net door te glippen. Blijkbaar had hij een historiek van klachten over situaties waarin hij zonder ingrijpen toekeek op dingen die echt niet door de beugel konden en geen enkele blijk gaf van solidariteit of behulpzaamheid ten opzichte van medestudenten, met herhaaldelijke schorsingen als gevolg. De jongen bleef stoicijns en mompelde alleen maar wat als reactie op de indringende vragen van de vergadering. Mensen spraken harde maar eerlijke woorden, je voelde een sterke emotionele betrokkenheid in de lucht hangen. De sprekers probeerden de boodschap over te brengen: we geven het niet op met jou, we willen dat je er bent en dat je gedrag gaat stellen waaruit blijkt dat je het onderscheid tussen goed en kwaad kan maken en voor het eerste kiest, maar we zien dat je niet echt de klik hebt gemaakt en er resten je niet veel kansen meer. De jongen bleef er echter onaangedaan en zwijgend bijzitten en de vergadering besliste dat hij voorlopig niet kon terugkeren. Exit School Meeting en terug naar huis.
Als toeschouwer kom je dan tot de slotsom: dit is een verdomd moeilijke en strenge school. Niet omdat ze verwacht dat je je te pletter studeert en presteert, maar wel dat je naarmate je opgroeit laat zien dat je je ontwikkelt tot iemand die volwaardig lid kan zijn van een gemeenschap en blijk geeft van mededogen en verantwoordelijkheidszin. Sommigen hebben op dit vlak bijzonder zware lessen te leren, maar maken uiteindelijk een evolutie door in gunstige zin, anderen halen het niet en moeten uiteindelijk de school verlaten. Uit gesprekken in de wandelgangen blijkt telkens weer hoe vooral stafleden blijven hopen dat iemand zal bijdraaien, omdat hij of zij zo slim, of schrander, of getalenteerd of veelbelovend is. Er wordt hier geloofd in kinderen en jongeren, je belandt niet gauw in de categorie van outcasts waar in reguliere scholen op de duur een soort verveelde minachting over ontstaat. Anderzijds krijgen mensen hier ook niet eindeloos krediet, als het geduld van de gemeenschap op is, moet je onherroepelijk de school verlaten.
Vergadering 3: was een intakegesprek dat een staflid had met ouders en een meisje van 7 en waar ik bij mocht zijn. Zelf heb ik er in twee jaar tijd in het Leerhuis ook al heel wat gesprekken met ouders en kinderen opzitten, dus het was fijn om onze manier van werken te toetsen aan die in Sudbury Valley. Het staflid nam geen blad voor de mond en vertelde volkomen eerlijk waar het op stond: uw kind zal hier voornamelijk spelen, kan u daarmee om? Sommige kinderen lezen hier pas wanneer ze 10 zijn, ziet u dat zitten? Je kan hier elke dag snoep kopen, ok voor u? Er zijn computers en de tijd dat uw dochter er gebruik van maakt zal niet beperkt worden, bent u zich daarvan bewust? Nieuw voor mij is dat er gepeild wordt naar de mate waarin de omgeving van het gezin ondersteunend zal zijn in hun keuze. Is er tegenstand van grootouders, andere familie? Sudbury-onderwijs kiezen voor je kinderen is een stap die je kwetsbaar maakt voor de afkeuring en kritiek van velen, dat ondervind ik zelf ook aan den lijve, dus het is goed als je vooraf probeert in te schatten hoe sterk dat zal wegen en of je ertegen kan. Deze ouders blijken absoluut voorbeeldig: ze staan volledig achter het schoolconcept en geven geen krimp onder de prikkelende vragen van het staflid. Na afloop vertelt ze mij dat dit uitzonderlijk is: de meeste ouders komen met een eerder vaag idee van waar de school voor staat op gesprek, velen worden aangetrokken door het feit dat Sudbury Valley 1 van de goedkoopste prive-scholen is die je kan vinden. Tja, dan ziet de situatie in ons land, waar prive-scholen zowat onbestaande zijn en betalen voor onderwijs bijna onfatsoenlijk wordt gevonden, er heel anders uit.
Zo, na al dat vergaderen, luisteren, observeren - en ook nog een ellenlange blog schrijven - heb ik er een dag hard werken opzitten. Meer dan ooit besluit ik echter dat dit het werk is dat ik liefst nog heel lang wil doen.
woensdag 15 april 2009
Juridisch Comite: vrolijke chaos en efficientie zijn geen tegengestelden
Een stukje over het Juridisch Comite had ik al in het vooruitzicht gesteld en vandaag is het dan zover. Het JC is voornamelijk samengesteld uit studenten, er is normaal gezien maar 1 staflid bij aanwezig. Er zijn telkens twee studenten die gedurende drie maanden vrijwillig de functie van 'JC Clerk' waarnemen, zij hebben een centrale functie in het geheel en zorgen ervoor dat alle kwesties die dag na dag op het bord van het JC belanden, worden afgehandeld. De andere studenten in het JC zijn voor een maand gekozen uit verschillende leeftijdsgroepen binnen de school, met de bedoeling een representatieve vertegenwoordiging van de schoolgemeenschap te vormen. Vanaf een bepaalde leeftijd moet elke student af en toe in het JC zetelen, daar valt niet onderuit te komen. Het Comite komt elke dag bijeen om 11u en handelt 1 na 1 de klachten af die studenten of stafleden hebben ingediend tegen andere studenten of stafleden.
Eerst wordt de zaak uitgespit samen met klager en beklaagde en eventuele getuigen, tot er een geschreven versie van de feiten op tafel ligt waar alle betrokkenen het over eens kunnen zijn. Dan oordeelt het JC of er schoolregels werden overtreden en welke precies. Op dit punt ondertekenen klager en beklaagde de geschreven afhandeling van de klacht. Vervolgens bepaalt het JC de strafmaat.
Wanneer een zaak niet kan uitgeklaard worden binnen het kader van een JC-zitting, wordt 1 van de leden belast met een onderzoek. Hij of zij krijgt dan het mandaat om eender welke student of staflid uit te vragen naar informatie die tot opheldering kan leiden en brengt verslag uit op een volgende zitting.
De Schoolbijeenkomst heeft een soort ultieme supervisie over de werking van het JC: het verslag over de werking van het JC is elke week het eerste punt op de agenda van de Schoolbijeenkomst. Meer dan eens gebeurt het dat er bedenkingen zijn bij bepaalde beslissingen.
Dat wat de technische kant van de zaak betreft. Gortdroog, ik geef het toe. Maar hoe vertaalt het zich in de praktijk? Wel, verrassend anders dan ik me had voorgesteld.
Voor een deel hangt mijn verrast zijn samen met de ervaring in het Leerhuis. Onze ervaring was aanvankelijk dat het ontzettend moeilijk was om op een gestructureerde, heldere manier klachten te behandelen, voor een flink deel wegens de algehele weerstand van de studenten tegen dit schoolorgaan: ze vonden het bedreigend, saai, hadden eindeloos veel moeite met het toegeven van regelovertredingen, emotionele uitbarstingen waren schering en inslag. Elke tendens naar meer afgebakende procedures stuitte op verzet en zelfs de benaming Juridisch Comite was genoeg om de gezichten op onweer te laten staan. Even probeerden we een andere weg in te slaan, herdoopten we ons JC tot 'Onderzoekskring' en zaten we geregeld allemaal samen om op een meer informele manier zonder vaste procedure grieven te bespreken, maar ook dit bleek niet echt te werken. Dus toch maar weer een JC. Vooral bij de studenten die het langst in de school aanwezig zijn, is intussen het besef doorgedrongen dat het JC nodig is en dat het niet het einde van de wereld is om te zeggen 'Ja, ik heb een regel overtreden'. Ze blijven het saai werk vinden, maar hebben anderzijds geen beter alternatief om te zorgen voor een sfeer van orde en gelijkwaardigheid. Sinds een tijdje zitten we opnieuw sterker in de denkoefening van formeler werken met nog helderder en eenduidiger procedures, vanuit het gevoel dat het de werking van het JC zou optimaliseren.
Met deze ervaring op zak stapte ik maandag de statige 'JC Room' met de donkere houten lambriseringen binnen. En kreeg ik de schok van de week. Het bleek er helemaal anders aan toe te gaan dan het beeld dat ik in mijn hoofd gecreeerd had. Ik verwachtte een zakelijke sfeer en een strikte afhandeling van klachten volgens strakke procedures. Maar hoe had ik dit eigenlijk kunnen verwachten? Hoe kan je, om het scherp te stellen, verwachten dat een orgaan dat grotendeels drijft op het werk van een stel non-conformistische tieners in een school waar snelle humor en onomwonden taalgebruik het handelsmerk van velen zijn, een strakke, zakelijke bedoening is? Eigenlijk sta ik nog steeds versteld van het dubbele en, als je wil, extreme in de manier van werken binnen dit JC.
Wat bedoel ik daarmee? Wel, enerzijds zie je dit: een waarschuwend bordje op de deur met 'JC in Progress'erop. Buitenblijven, zou ik dan denken. Niets is minder waar. JC-zittingen zijn in principe openbaar en iedereen neemt dat ook heel letterlijk. Zowat elke twee minuten gaat de deur open en waait er wel 1 of meer studenten binnen, van alle leeftijden behalve de allerjongsten. De ene ploft in de sofa, de andere vouwt zich dubbel op de vensterbank, een derde leunt tegen de boekenkasten. Eentje heeft een doos eetbare gele paaskuikentjes bij en deelt die uit aan wie er zin in heeft. Ook al zetelen deze studenten niet in het JC, het weerhoudt hen er niet van om commentaar te leveren op de werking. Geregeld wordt er afgeweken van de zaak in kwestie en gaat het over totaal niet terzake doende dingen waar hartelijk om gelachen wordt. Sommige 'binnenwaaiers' zijn amper een minuut in de kamer of ze verdwijnen alweer, andere blijven langer. Het lijkt erop dat dit volkomen aanvaardbaar is: even een kijkje komen nemen of er iets interessants aan de gang is, even komen sympathiseren met je vriend of vriendin die 'on duty 'is of een stukje van je lunch komen uitdelen aan de handhavers van orde en tucht. Bovendien is er ook een af- en aangeloop van sommige leden van het Comite: zij nemen het op zich om studenten te gaan zoeken die in een zaak moeten verschijnen, een niet altijd eenvoudige klus in een school waar iedereen de hele dag vrij beweegt.
Maar dit is enkel het oppervlakkige beeld dat je krijgt als je niet goed oplet wat er echt aan de gang is. Wat er echt gebeurt is: dat klachten daadwerkelijk afgehandeld worden, dat zowel klagers als beklaagden doorgaans bijzonder sportief en ontspannen meewerken en dat heel de werking berust op een solide en betrouwbare structuur die de hele tijd op de achtergrond aanwezig is. Hoe kan het dat in die schijnbaar chaotische setting toch resultaten worden geleverd? Mijn hypothese is: omdat Sudbury-studenten door de aard van de school vanzelf leren om te filteren en te focussen en blijkbaar perfect in staat zijn om ondanks ruis op de achtergrond resultaatgericht te werken. Soms lijkt het zelfs alsof de vrolijke chaos hen de energie levert om zich van hun taak te kwijten. Tussen kleine babbels door zit 1 van de 'JC Clerks' een zaak samen te vatten en leest ze opeens in enkele heldere zinnen voor waar het om draaide. Is iedereen het eens met deze formulering? Handen gaan de lucht in en hup, ze staan weer een stap verder. Wanneer een student even onvindbaar is, wordt er naar een andere zaak overgestapt, op sommige momenten liggen er twee klachten tegelijk op tafel en wordt er vlot van de ene naar de andere omgeschakeld. Ook de betrokkenen in de afzonderlijke zaken lijken daar geen moeite mee te hebben.
En dan is er de houding van de betrokkenen. Die kan ik het beste met enkele voorbeelden illustreren.
Voorbeeld 1: een meisje van 14 en een jongen van zowat dezelfde leeftijd zijn respectievelijk klager en beklaagde in een zaak. De jongen heeft in de loop van een dag het meisje verschillende keren in tamelijk grove bewoordingen geplaagd, zij nam er aanstoot aan en diende een klacht in. Bij de bespreking zitten beiden elk aan 1 kant van de sofa, er kan gelachen worden om de hele zaak, ook bij de JC-leden is er gegniffel, maar desondanks voel je dat de klacht ernstig wordt genomen. Het draait erop uit dat de jongen een dag lang enkel op de bovenverdieping van de school mag zijn en het meisje de hele dag niet mag aanspreken. De jongen zucht en kreunt even dramatisch bij het vooruitzicht van deze beperkingen, maar aanvaardt het verder zonder morren.
Voorbeeld 2: twee jongens, 12 en 14. De jongste racete op een skateboard een helling af, de oudste deed alsof hij hem de weg versperde, wat ertoe leidde dat de ander hem niet kon ontwijken. In de crash die daarop volgde bezeerde de oudste zich lelijk. Na een flinke bespreking worden beiden aangeklaagd wegens inbreuk op de persoonlijke veiligheid en krijgen ook beiden een maatregel opgelegd. Allebei nemen ze het grootmoedig op en verwijten ze elkaar niks, hoewel de ene nog de sporen van de valpartij draagt en de ander zich gehinderd voelde in zijn bezigheden.
Voorbeeld 3: een jongetje van 4 moet verschijnen wegens onveilig gedrag, hij reikt nauwelijks tot aan het tafelblad en staat met grote ogen wat tegen de muur te draaien. Een van de 'JC Clerks', een jongen van 15, legt geduldig uit hoe de klacht luidt. Met eenvoudige vragen: 'Heb jij dit gedaan?', 'Wat gebeurde er daarna?', 'Snap je dat dat gevaarlijk was voor X?' leidt hij de beklaagde door de bespreking. Met enkele woorden en schuchtere knikken betuigt het kind zijn instemming. Ja, ok, hij pleit schuldig.
Op drie dagen tijd heb ik geen enkel geval gezien waar de gemoederen hoog opliepen, telkens opnieuw klinkt een ontspannen 'Guilty' op de vraag 'How do you plead?' en aanvaarden beklaagden het vonnis dat over hen geveld wordt. Er wordt wel eens geprutteld en gezucht over een maatregel en dan volgt er soms een korte nabespreking over de reden waarom er vrij streng wordt opgetreden, maar niemand neemt JC-leden hun standpunten en beslissingen kwalijk en niemand voelt zich geviseerd of veroordeeld.
Stafleden met wie ik mijn bevindingen over het JC bespreek, zeggen stuk voor stuk dat het JC er op dit moment chaotischer aan toegaat dan normaal. Dat ligt aan het feit dat er net nieuwe 'JC Clerks' hun taak hebben opgenomen voor een periode van 3 maanden en dat zij nog niet gerodeerd zijn in het werk. Maar niemand tilt daar zwaar aan, iedereen aanvaardt grootmoedig dat mensen kansen moeten krijgen en dat alleen oefening tot expertise kan leiden. Oefening krijgen deze studenten trouwens vanaf jonge leeftijd. De allerjongsten in het Comite houden zich doorgaans gedeisd, maar absorberen wel de werking, de over en weer gaande besprekingen, het goochelen met regels en ethische principes en worden zo na jaren op hun beurt experts. De stevige juridische structuur die in de loop van meer dan 40 jaar werd opgebouwd helpt hen daarbij. Het JC heeft altijd de schoolregels bij de hand om op terug te vallen, er zijn eenvoudige formulieren voor het indienen van klachten en het dagelijks uithangen van maatregelen aan een prikbord, er is zelfs een overzicht waarin je de 'record', het overzicht van sancties die een bepaalde student opgelopen heeft in de loop van het schooljaar, kan opzoeken, wat belangrijk kan zijn voor het bepalen van de strafmaat.
Mijn besluit: Sudbury Valley's JC is een goed geoliede menselijke machine, met soms dat tikje prettige gestoordheid dat door de school waart, het gaat er fair aan toe waardoor iedereen er algemeen gesproken solidair aan meewerkt. Je hebt er een snel en alert brein voor nodig, maar heel wat studenten geven er blijk van daar ruimschoots over te beschikken.
Eerst wordt de zaak uitgespit samen met klager en beklaagde en eventuele getuigen, tot er een geschreven versie van de feiten op tafel ligt waar alle betrokkenen het over eens kunnen zijn. Dan oordeelt het JC of er schoolregels werden overtreden en welke precies. Op dit punt ondertekenen klager en beklaagde de geschreven afhandeling van de klacht. Vervolgens bepaalt het JC de strafmaat.
Wanneer een zaak niet kan uitgeklaard worden binnen het kader van een JC-zitting, wordt 1 van de leden belast met een onderzoek. Hij of zij krijgt dan het mandaat om eender welke student of staflid uit te vragen naar informatie die tot opheldering kan leiden en brengt verslag uit op een volgende zitting.
De Schoolbijeenkomst heeft een soort ultieme supervisie over de werking van het JC: het verslag over de werking van het JC is elke week het eerste punt op de agenda van de Schoolbijeenkomst. Meer dan eens gebeurt het dat er bedenkingen zijn bij bepaalde beslissingen.
Dat wat de technische kant van de zaak betreft. Gortdroog, ik geef het toe. Maar hoe vertaalt het zich in de praktijk? Wel, verrassend anders dan ik me had voorgesteld.
Voor een deel hangt mijn verrast zijn samen met de ervaring in het Leerhuis. Onze ervaring was aanvankelijk dat het ontzettend moeilijk was om op een gestructureerde, heldere manier klachten te behandelen, voor een flink deel wegens de algehele weerstand van de studenten tegen dit schoolorgaan: ze vonden het bedreigend, saai, hadden eindeloos veel moeite met het toegeven van regelovertredingen, emotionele uitbarstingen waren schering en inslag. Elke tendens naar meer afgebakende procedures stuitte op verzet en zelfs de benaming Juridisch Comite was genoeg om de gezichten op onweer te laten staan. Even probeerden we een andere weg in te slaan, herdoopten we ons JC tot 'Onderzoekskring' en zaten we geregeld allemaal samen om op een meer informele manier zonder vaste procedure grieven te bespreken, maar ook dit bleek niet echt te werken. Dus toch maar weer een JC. Vooral bij de studenten die het langst in de school aanwezig zijn, is intussen het besef doorgedrongen dat het JC nodig is en dat het niet het einde van de wereld is om te zeggen 'Ja, ik heb een regel overtreden'. Ze blijven het saai werk vinden, maar hebben anderzijds geen beter alternatief om te zorgen voor een sfeer van orde en gelijkwaardigheid. Sinds een tijdje zitten we opnieuw sterker in de denkoefening van formeler werken met nog helderder en eenduidiger procedures, vanuit het gevoel dat het de werking van het JC zou optimaliseren.
Met deze ervaring op zak stapte ik maandag de statige 'JC Room' met de donkere houten lambriseringen binnen. En kreeg ik de schok van de week. Het bleek er helemaal anders aan toe te gaan dan het beeld dat ik in mijn hoofd gecreeerd had. Ik verwachtte een zakelijke sfeer en een strikte afhandeling van klachten volgens strakke procedures. Maar hoe had ik dit eigenlijk kunnen verwachten? Hoe kan je, om het scherp te stellen, verwachten dat een orgaan dat grotendeels drijft op het werk van een stel non-conformistische tieners in een school waar snelle humor en onomwonden taalgebruik het handelsmerk van velen zijn, een strakke, zakelijke bedoening is? Eigenlijk sta ik nog steeds versteld van het dubbele en, als je wil, extreme in de manier van werken binnen dit JC.
Wat bedoel ik daarmee? Wel, enerzijds zie je dit: een waarschuwend bordje op de deur met 'JC in Progress'erop. Buitenblijven, zou ik dan denken. Niets is minder waar. JC-zittingen zijn in principe openbaar en iedereen neemt dat ook heel letterlijk. Zowat elke twee minuten gaat de deur open en waait er wel 1 of meer studenten binnen, van alle leeftijden behalve de allerjongsten. De ene ploft in de sofa, de andere vouwt zich dubbel op de vensterbank, een derde leunt tegen de boekenkasten. Eentje heeft een doos eetbare gele paaskuikentjes bij en deelt die uit aan wie er zin in heeft. Ook al zetelen deze studenten niet in het JC, het weerhoudt hen er niet van om commentaar te leveren op de werking. Geregeld wordt er afgeweken van de zaak in kwestie en gaat het over totaal niet terzake doende dingen waar hartelijk om gelachen wordt. Sommige 'binnenwaaiers' zijn amper een minuut in de kamer of ze verdwijnen alweer, andere blijven langer. Het lijkt erop dat dit volkomen aanvaardbaar is: even een kijkje komen nemen of er iets interessants aan de gang is, even komen sympathiseren met je vriend of vriendin die 'on duty 'is of een stukje van je lunch komen uitdelen aan de handhavers van orde en tucht. Bovendien is er ook een af- en aangeloop van sommige leden van het Comite: zij nemen het op zich om studenten te gaan zoeken die in een zaak moeten verschijnen, een niet altijd eenvoudige klus in een school waar iedereen de hele dag vrij beweegt.
Maar dit is enkel het oppervlakkige beeld dat je krijgt als je niet goed oplet wat er echt aan de gang is. Wat er echt gebeurt is: dat klachten daadwerkelijk afgehandeld worden, dat zowel klagers als beklaagden doorgaans bijzonder sportief en ontspannen meewerken en dat heel de werking berust op een solide en betrouwbare structuur die de hele tijd op de achtergrond aanwezig is. Hoe kan het dat in die schijnbaar chaotische setting toch resultaten worden geleverd? Mijn hypothese is: omdat Sudbury-studenten door de aard van de school vanzelf leren om te filteren en te focussen en blijkbaar perfect in staat zijn om ondanks ruis op de achtergrond resultaatgericht te werken. Soms lijkt het zelfs alsof de vrolijke chaos hen de energie levert om zich van hun taak te kwijten. Tussen kleine babbels door zit 1 van de 'JC Clerks' een zaak samen te vatten en leest ze opeens in enkele heldere zinnen voor waar het om draaide. Is iedereen het eens met deze formulering? Handen gaan de lucht in en hup, ze staan weer een stap verder. Wanneer een student even onvindbaar is, wordt er naar een andere zaak overgestapt, op sommige momenten liggen er twee klachten tegelijk op tafel en wordt er vlot van de ene naar de andere omgeschakeld. Ook de betrokkenen in de afzonderlijke zaken lijken daar geen moeite mee te hebben.
En dan is er de houding van de betrokkenen. Die kan ik het beste met enkele voorbeelden illustreren.
Voorbeeld 1: een meisje van 14 en een jongen van zowat dezelfde leeftijd zijn respectievelijk klager en beklaagde in een zaak. De jongen heeft in de loop van een dag het meisje verschillende keren in tamelijk grove bewoordingen geplaagd, zij nam er aanstoot aan en diende een klacht in. Bij de bespreking zitten beiden elk aan 1 kant van de sofa, er kan gelachen worden om de hele zaak, ook bij de JC-leden is er gegniffel, maar desondanks voel je dat de klacht ernstig wordt genomen. Het draait erop uit dat de jongen een dag lang enkel op de bovenverdieping van de school mag zijn en het meisje de hele dag niet mag aanspreken. De jongen zucht en kreunt even dramatisch bij het vooruitzicht van deze beperkingen, maar aanvaardt het verder zonder morren.
Voorbeeld 2: twee jongens, 12 en 14. De jongste racete op een skateboard een helling af, de oudste deed alsof hij hem de weg versperde, wat ertoe leidde dat de ander hem niet kon ontwijken. In de crash die daarop volgde bezeerde de oudste zich lelijk. Na een flinke bespreking worden beiden aangeklaagd wegens inbreuk op de persoonlijke veiligheid en krijgen ook beiden een maatregel opgelegd. Allebei nemen ze het grootmoedig op en verwijten ze elkaar niks, hoewel de ene nog de sporen van de valpartij draagt en de ander zich gehinderd voelde in zijn bezigheden.
Voorbeeld 3: een jongetje van 4 moet verschijnen wegens onveilig gedrag, hij reikt nauwelijks tot aan het tafelblad en staat met grote ogen wat tegen de muur te draaien. Een van de 'JC Clerks', een jongen van 15, legt geduldig uit hoe de klacht luidt. Met eenvoudige vragen: 'Heb jij dit gedaan?', 'Wat gebeurde er daarna?', 'Snap je dat dat gevaarlijk was voor X?' leidt hij de beklaagde door de bespreking. Met enkele woorden en schuchtere knikken betuigt het kind zijn instemming. Ja, ok, hij pleit schuldig.
Op drie dagen tijd heb ik geen enkel geval gezien waar de gemoederen hoog opliepen, telkens opnieuw klinkt een ontspannen 'Guilty' op de vraag 'How do you plead?' en aanvaarden beklaagden het vonnis dat over hen geveld wordt. Er wordt wel eens geprutteld en gezucht over een maatregel en dan volgt er soms een korte nabespreking over de reden waarom er vrij streng wordt opgetreden, maar niemand neemt JC-leden hun standpunten en beslissingen kwalijk en niemand voelt zich geviseerd of veroordeeld.
Stafleden met wie ik mijn bevindingen over het JC bespreek, zeggen stuk voor stuk dat het JC er op dit moment chaotischer aan toegaat dan normaal. Dat ligt aan het feit dat er net nieuwe 'JC Clerks' hun taak hebben opgenomen voor een periode van 3 maanden en dat zij nog niet gerodeerd zijn in het werk. Maar niemand tilt daar zwaar aan, iedereen aanvaardt grootmoedig dat mensen kansen moeten krijgen en dat alleen oefening tot expertise kan leiden. Oefening krijgen deze studenten trouwens vanaf jonge leeftijd. De allerjongsten in het Comite houden zich doorgaans gedeisd, maar absorberen wel de werking, de over en weer gaande besprekingen, het goochelen met regels en ethische principes en worden zo na jaren op hun beurt experts. De stevige juridische structuur die in de loop van meer dan 40 jaar werd opgebouwd helpt hen daarbij. Het JC heeft altijd de schoolregels bij de hand om op terug te vallen, er zijn eenvoudige formulieren voor het indienen van klachten en het dagelijks uithangen van maatregelen aan een prikbord, er is zelfs een overzicht waarin je de 'record', het overzicht van sancties die een bepaalde student opgelopen heeft in de loop van het schooljaar, kan opzoeken, wat belangrijk kan zijn voor het bepalen van de strafmaat.
Mijn besluit: Sudbury Valley's JC is een goed geoliede menselijke machine, met soms dat tikje prettige gestoordheid dat door de school waart, het gaat er fair aan toe waardoor iedereen er algemeen gesproken solidair aan meewerkt. Je hebt er een snel en alert brein voor nodig, maar heel wat studenten geven er blijk van daar ruimschoots over te beschikken.
Wees jezelf!
Het klinkt melig en we hebben het al te vaak gehoord, misschien is het wel het credo van een tijd waarin alles en iedereen geemancipeerd en empowerd moet worden: wees jezelf! Scholen kunnen er trouwens ook wat van: zowat alle scholen gaan er in brochures en op websites prat op dat ze geen nummers kweken maar unieke individuen. Tot op het moment dat er echt een individu de school binnenstapt: dan klinkt het plots dat 'wenkbrauwpiercings niet toegestaan zijn in onze school' of dat deze leerling in het autismespectrum valt.
In Sudbury Valley kan je overal rond je zien wat 'wees jezelf' echt betekent. Om te beginnen gaat het over uiterlijk: mutsen en mutsjes, hoeden en sjaaltjes die zowel binnen als buiten worden gedragen, boodschappen op de voorkant (No, I will not fix your computer)of de achterkant (State Prisoner) van t-shirts en hemden, doodgewone outfits, inktzwarte gothic met vervaarlijk hoge plateauzolen, bontgekleurde haren, piercings, scheuren in elk denkbaar kledingstuk, typische tienerlooks met de juiste sneakers, meisjes met lange wuivende haren en filmsterallures, kortom, you name it en je vindt het binnen de schoolmuren.
Vooral voor jongeren is het levensbelangrijk, doodgewoon op school te mogen verschijnen als de hoogstpersoonlijke creatie die ze zijn. Het eerste wat een 14-jarig meisje bij een kennismakingsbezoek in Leerhuis Brussel vroeg was: 'Mag ik zo naar school komen?' Ze droeg een broek met een scheur op de knie, een zwart mutsje op het hoofd met de kap van een donkere sweater er overheen getrokken. Ja, het mocht.
Maar jezelf zijn gaat natuurlijk veel verder dan looks, en ook dat merk je in Sudbury Valley. Er worden geen types gekweekt. Sommige kinderen zijn kwikzilverige spraakwatervallen, andere zitten alleen aan een tafeltje langzaam en dromerig hun lunchbox leeg te eten, sommige tieners zijn het middelpunt van razendsnelle gesprekken, andere lijken bedachtzaam of bewegen zich aan de periferie van de dingen. Het bijzondere is dat de normen van vlotheid, snelheid en efficientie die zo kenmerkend zijn voor onze samenleving hier veel minder aanwezig lijken. Dromen, introspectie, zwijgen en traagheid mogen net zo goed.
Dat viel me ook op in de Bijzondere Schoolbijeenkomst gisteren. Op sommige momenten nam de Voorzitter echt de tijd om na te denken over haar volgende tussenkomst. Het was soms secondenlang stil voor ze een volgende spreker aanduidde of reageerde op wat iemand zei. Voor een volle zaal leek ze niet het gevoel te hebben dat er van haar werd verwacht dat ze zonder enige aarzeling functioneerde.
Mensen lijken ook in geen enkel opzicht het gevoel te hebben dat ze volgens bepaalde voorschriften moeten communiceren. Je komt weinig sociaal normgedrag tegen onder de vorm van automatische glimlachjes, uitgesproken voorkomendheid of beleefdheid of verbale bevestigingen. Daardoor lijkt het op het eerste gezicht alsof er minder vriendelijkheid is dan elders, alsof mensen je in interacties niet tegemoetkomen. Anderzijds weet je dat je niet naar facades zit te kijken en dat ook jij je niet in bochten hoeft te wringen. In Sudbury Valley heerst een ander soort vriendelijkheid: de vriendelijkheid van authenticiteit in plaats van de vriendelijkheid die ons door socialisatie is aangeleerd.
Nog zoiets: mensen kunnen hier om met feedback. Door het juridisch systeem van de school moet iedereen dit wel leren, vermits elke student, elk staflid wel eens een klacht krijgt en voor het aangeklaagde gedrag verantwoording moet afleggen. Maar ook buiten het Juridisch Comite heerst diezelfde houding. Twee voorbeelden: een jongen krijgt van medestudenten en een staflid te horen dat ze niet konden waarderen dat hij niet opdaagde op een afspraak met hen. Een staflid zegt een meisje dat een beker yoghurt staat op te lepelen dat ze niet mag eten in de ruimte waar ze zich bevindt. In beide gevallen viel het mij op dat op het gezicht van de student geen enkele spanning of weerstand af te lezen viel. Ze namen de boodschap in ontvangst, putten zich niet uit in excuses en rebelleerden evenmin.
Het doet mij besluiten dat Sudbury-onderwijs algemeen gesproken sterke, stabiele mensen aflevert, mensen zonder veel uiterlijke poespas of schijn, met een natuurlijke vriendelijkheid en authenticiteit.
In Sudbury Valley kan je overal rond je zien wat 'wees jezelf' echt betekent. Om te beginnen gaat het over uiterlijk: mutsen en mutsjes, hoeden en sjaaltjes die zowel binnen als buiten worden gedragen, boodschappen op de voorkant (No, I will not fix your computer)of de achterkant (State Prisoner) van t-shirts en hemden, doodgewone outfits, inktzwarte gothic met vervaarlijk hoge plateauzolen, bontgekleurde haren, piercings, scheuren in elk denkbaar kledingstuk, typische tienerlooks met de juiste sneakers, meisjes met lange wuivende haren en filmsterallures, kortom, you name it en je vindt het binnen de schoolmuren.
Vooral voor jongeren is het levensbelangrijk, doodgewoon op school te mogen verschijnen als de hoogstpersoonlijke creatie die ze zijn. Het eerste wat een 14-jarig meisje bij een kennismakingsbezoek in Leerhuis Brussel vroeg was: 'Mag ik zo naar school komen?' Ze droeg een broek met een scheur op de knie, een zwart mutsje op het hoofd met de kap van een donkere sweater er overheen getrokken. Ja, het mocht.
Maar jezelf zijn gaat natuurlijk veel verder dan looks, en ook dat merk je in Sudbury Valley. Er worden geen types gekweekt. Sommige kinderen zijn kwikzilverige spraakwatervallen, andere zitten alleen aan een tafeltje langzaam en dromerig hun lunchbox leeg te eten, sommige tieners zijn het middelpunt van razendsnelle gesprekken, andere lijken bedachtzaam of bewegen zich aan de periferie van de dingen. Het bijzondere is dat de normen van vlotheid, snelheid en efficientie die zo kenmerkend zijn voor onze samenleving hier veel minder aanwezig lijken. Dromen, introspectie, zwijgen en traagheid mogen net zo goed.
Dat viel me ook op in de Bijzondere Schoolbijeenkomst gisteren. Op sommige momenten nam de Voorzitter echt de tijd om na te denken over haar volgende tussenkomst. Het was soms secondenlang stil voor ze een volgende spreker aanduidde of reageerde op wat iemand zei. Voor een volle zaal leek ze niet het gevoel te hebben dat er van haar werd verwacht dat ze zonder enige aarzeling functioneerde.
Mensen lijken ook in geen enkel opzicht het gevoel te hebben dat ze volgens bepaalde voorschriften moeten communiceren. Je komt weinig sociaal normgedrag tegen onder de vorm van automatische glimlachjes, uitgesproken voorkomendheid of beleefdheid of verbale bevestigingen. Daardoor lijkt het op het eerste gezicht alsof er minder vriendelijkheid is dan elders, alsof mensen je in interacties niet tegemoetkomen. Anderzijds weet je dat je niet naar facades zit te kijken en dat ook jij je niet in bochten hoeft te wringen. In Sudbury Valley heerst een ander soort vriendelijkheid: de vriendelijkheid van authenticiteit in plaats van de vriendelijkheid die ons door socialisatie is aangeleerd.
Nog zoiets: mensen kunnen hier om met feedback. Door het juridisch systeem van de school moet iedereen dit wel leren, vermits elke student, elk staflid wel eens een klacht krijgt en voor het aangeklaagde gedrag verantwoording moet afleggen. Maar ook buiten het Juridisch Comite heerst diezelfde houding. Twee voorbeelden: een jongen krijgt van medestudenten en een staflid te horen dat ze niet konden waarderen dat hij niet opdaagde op een afspraak met hen. Een staflid zegt een meisje dat een beker yoghurt staat op te lepelen dat ze niet mag eten in de ruimte waar ze zich bevindt. In beide gevallen viel het mij op dat op het gezicht van de student geen enkele spanning of weerstand af te lezen viel. Ze namen de boodschap in ontvangst, putten zich niet uit in excuses en rebelleerden evenmin.
Het doet mij besluiten dat Sudbury-onderwijs algemeen gesproken sterke, stabiele mensen aflevert, mensen zonder veel uiterlijke poespas of schijn, met een natuurlijke vriendelijkheid en authenticiteit.
dinsdag 14 april 2009
Sudbury Valley in de headlines
Dag 2 in Sudbury Valley School werd helemaal gekleurd door een uitzonderlijke gebeurtenis. Ik had er al over gehoord op dag 1, maar de volledige impact ervan drong nu pas goed tot me door. Een week geleden werd in de school op klaarlichte dag een dure en gloednieuwe laptop van een student gestolen. Er waren in het 41-jarige bestaan van de school occasioneel momenten dat dingen spoorloos verdwenen, op een plek waar geen afgesloten ruimtes zijn en iedereen de hele dag vrij kan bewegen behoort dat nu eenmaal tot de mogelijkheden. Maar nu ging het niet alleen om een bijzonder waardevol voorwerp, de schoolgemeenschap werd ook geraakt in 1 van haar fundamenten. Wat was er gebeurd? Na een eigen onderzoek van de student en een politie-onderzoek werden er twee arrestaties verricht: een student van de school stal de laptop, een voormalig student probeerde hem te verpatsen via het internet, wetende dat het om gestolen waar ging. Het nieuws haalde de voorpagina van een regionale krant en veroorzaakte grote opschudding in Sudbury Valley zelf.
Er werd besloten een uitzonderlijke en verplichte Schoolbijeenkomst te houden om de zaak te bespreken. 13 april, 11u: 'the barn', een prachtig gerestaureerde schuur, stroomt langzaam helemaal vol. Een studente gaat vooraan op een platformpje op de Voorzittersstoel zitten. In Sudbury Valley is Voorzitter van de Schoolbijeenkomst een verkozen functie en is het zowat altijd een student die deze grote verantwoordelijkheid op zich neemt. Er gaat een enorme kracht uit van die groep van zowat 160 mensen, van kleine ukken over aankomende tieners tot boomlange adolescenten en het occasionele grijzende hoofd van een staflid ertussen. Een indruk die nog versterkt wordt doordat alle namen worden afgeroepen en iele stemmetjes en gewone stemmen en diepe bassen 1 na 1 'present' of 'yes' zeggen. Het is duidelijk dat er grote waarde aan wordt gehecht dat elk lid van de gemeenschap hierbij aanwezig is.
Een volledig verslag van de vergadering die uiteindelijk 2 uur duurde gaat deze blog te boven, maar dit bleef bij mij hangen: de enorme waardigheid waarmee iedereen, van jong tot oud, zich uitsprak, de discipline in de vergadering, die op geen enkel moment chaotisch was zonder dat je een indruk van al te grote strakheid kreeg, het feit dat hoewel de emoties duidelijk oplaaiden er geen uitbarstingen waren, het feit dat kinderen van 4 of 5 jaar in staat waren dit, weliswaar wriemelend op hun stoel maar zonder heibel, uit te zitten en de efficientie waarmee de Voorzitter en de hele gemeenschap tot besluiten kwamen.
Er werd besloten dat de student die de laptop stal voorgoed uit de school verwijderd wordt en de ex-student die hem trachtte te verkopen zich nooit meer op het schoolterrein kan vertonen. Behalve dat waren er geanimeerde discussies over de vraag of het nodig is om sloten te introduceren in de school en of er een procedure komt waardoor in het geval dat kostbaar materiaal gestolen wordt onmiddellijk een zoekactie kan ingesteld worden waarbij de persoonlijke spullen van studenten kunnen worden doorzocht. Over die laatste kwestie moet de Schoolbijeenkomst zich over een paar dagen uitspreken. Als je door de bril kijkt van het reguliere onderwijs lijken dit wellicht onderwerpen waar een schoolbestuur doodgewoon een beslissing in moet nemen en daarmee is de kous af. Wat de sloten-kwestie betreft, die zou in een gewone school sowieso irrelevant of absurd lijken. In Sudbury Valley School maakt het heel veel los, want het gaat over 1 van de fundamentele waarden van de school, namelijk vertrouwen. Sommige mensen gingen zover om te beweren dat sloten op deuren zetten gelijk zou staan met het ondergraven van alles waar de school voor staat.
Na de vergadering stroomde iedereen naar adem happend naar buiten onder een stralend lentezonnetje. Een meisje van 15-16 zei dat ze zich niet kon herinneren dat er ooit een verplichte Schoolbijeenkomst was sinds de tijd dat zij 6 was. Toen ik Daniel Greenberg vertelde dat ik onder de indruk was van de volharding waarmee zelfs de jongste kinderen aanwezig waren zei hij: 'Ze zullen zich dit hun hele leven lang herinneren als 'the big meeting'. Ik heb me het weekje wel gekozen om deze school aan te doen, blijkbaar!
Gelukkig was er ook nog wat luchtigers te beleven later op de dag: een frisbeematch, pianospel, gesprekken over de overgang naar de universiteit, over 1001 manieren om eieren klaar te maken, over talen en alfabetten en pinguins en Oosteuropese mythologie.
Er werd besloten een uitzonderlijke en verplichte Schoolbijeenkomst te houden om de zaak te bespreken. 13 april, 11u: 'the barn', een prachtig gerestaureerde schuur, stroomt langzaam helemaal vol. Een studente gaat vooraan op een platformpje op de Voorzittersstoel zitten. In Sudbury Valley is Voorzitter van de Schoolbijeenkomst een verkozen functie en is het zowat altijd een student die deze grote verantwoordelijkheid op zich neemt. Er gaat een enorme kracht uit van die groep van zowat 160 mensen, van kleine ukken over aankomende tieners tot boomlange adolescenten en het occasionele grijzende hoofd van een staflid ertussen. Een indruk die nog versterkt wordt doordat alle namen worden afgeroepen en iele stemmetjes en gewone stemmen en diepe bassen 1 na 1 'present' of 'yes' zeggen. Het is duidelijk dat er grote waarde aan wordt gehecht dat elk lid van de gemeenschap hierbij aanwezig is.
Een volledig verslag van de vergadering die uiteindelijk 2 uur duurde gaat deze blog te boven, maar dit bleef bij mij hangen: de enorme waardigheid waarmee iedereen, van jong tot oud, zich uitsprak, de discipline in de vergadering, die op geen enkel moment chaotisch was zonder dat je een indruk van al te grote strakheid kreeg, het feit dat hoewel de emoties duidelijk oplaaiden er geen uitbarstingen waren, het feit dat kinderen van 4 of 5 jaar in staat waren dit, weliswaar wriemelend op hun stoel maar zonder heibel, uit te zitten en de efficientie waarmee de Voorzitter en de hele gemeenschap tot besluiten kwamen.
Er werd besloten dat de student die de laptop stal voorgoed uit de school verwijderd wordt en de ex-student die hem trachtte te verkopen zich nooit meer op het schoolterrein kan vertonen. Behalve dat waren er geanimeerde discussies over de vraag of het nodig is om sloten te introduceren in de school en of er een procedure komt waardoor in het geval dat kostbaar materiaal gestolen wordt onmiddellijk een zoekactie kan ingesteld worden waarbij de persoonlijke spullen van studenten kunnen worden doorzocht. Over die laatste kwestie moet de Schoolbijeenkomst zich over een paar dagen uitspreken. Als je door de bril kijkt van het reguliere onderwijs lijken dit wellicht onderwerpen waar een schoolbestuur doodgewoon een beslissing in moet nemen en daarmee is de kous af. Wat de sloten-kwestie betreft, die zou in een gewone school sowieso irrelevant of absurd lijken. In Sudbury Valley School maakt het heel veel los, want het gaat over 1 van de fundamentele waarden van de school, namelijk vertrouwen. Sommige mensen gingen zover om te beweren dat sloten op deuren zetten gelijk zou staan met het ondergraven van alles waar de school voor staat.
Na de vergadering stroomde iedereen naar adem happend naar buiten onder een stralend lentezonnetje. Een meisje van 15-16 zei dat ze zich niet kon herinneren dat er ooit een verplichte Schoolbijeenkomst was sinds de tijd dat zij 6 was. Toen ik Daniel Greenberg vertelde dat ik onder de indruk was van de volharding waarmee zelfs de jongste kinderen aanwezig waren zei hij: 'Ze zullen zich dit hun hele leven lang herinneren als 'the big meeting'. Ik heb me het weekje wel gekozen om deze school aan te doen, blijkbaar!
Gelukkig was er ook nog wat luchtigers te beleven later op de dag: een frisbeematch, pianospel, gesprekken over de overgang naar de universiteit, over 1001 manieren om eieren klaar te maken, over talen en alfabetten en pinguins en Oosteuropese mythologie.
maandag 13 april 2009
Welkom in Sudbury Valley School, en zoek het verder zelf maar uit
Gisteren kwam ik aan in Framingham, een dag waarover niet zo veel te vertellen valt omdat ik het grootste deel in vliegtuigen en luchthavens doorbracht. Ik deed wat losse indrukken op, die mijn beeld van de VS grotendeels bevestigden: een bumpersticker met 'Abortion stops a beating heart' erop, een bordje in een voortuin 'United we stand', Amerikaanse vlaggen in het straatbeeld, meer dan de helft van de auto's hier zijn SUVs, reusachtige glanzende insecten op de weg, hoog op hun poten. Mijn gastvrouw stelt meteen voor om inkopen te gaan doen en laat me de keuze tussen de megasupermarkt vol 'bad food' waar je 'vooral dikke mensen ziet' en de bio-supermarkt waar 'slanke gezond uitziende mensen rondlopen zoals jij' ;-). Mijn keuze is meteen gemaakt. In de bio-supermarkt krijg ik de bevestiging dat - net als in Vlaanderen - er een soort natuurlijke connectie bestaat tussen democratisch onderwijs, ecologie, gezonde voeding en bewust leven: een gesprekje met de kassierster dat start met 'How are you today?' en uitdraait op wat ik hier kom zoeken eindigt met haar verraste uitroep dat haar tienerzoon en -dochter school lopen in Sudbury Valley School. Ik stap de supermarkt uit met een papieren zak vol gezond spul en het telefoonnummer van de kassierster/Sudbury-Valley-ouder die graag een praatje wil maken.
En vandaag dan dag 1 in Sudbury Valley School, en ik heb geen idee waar te beginnen met mijn relaas of hoe deze dag netjes samen te vatten. Het begon met een huurauto die ik eerst moest oppikken om ter plekke te geraken, openbaar vervoer is namelijk een onbekend fenomeen in dit voorstadje van Boston. Na een spoedcursus 'hoe rijd ik met een automatische koppeling?' tuf ik traagjes en even gefocust als een python klaar voor de aanval naar Sudbury Valley. Zonder brokken maar boordevol adrenaline.
Ik word onthaald door Daniel Greenberg, stichter en al 40 jaar boegbeeld van de school. Zonder veel poespas word ik wandelen gestuurd met de boodschap mijn ogen de kost te geven en me te gedragen als een vlieg op de muur, iedereen meteen lastig vallen met eindeloze vragen is uit den boze. Oh ja, nog 1 ding: om 11u MOET ik het Juridisch Comite bijwonen, daar valt niet onderuit te komen, maar sowieso ben ik erg nieuwsgierig naar hoe dat werkt. Mijn ervaring met 2 jaar Leerhuis Brussel heeft me namelijk met veel vallen en opstaan geleerd dat het Juridisch Comite 1 van de speerpunten van een Sudbury-school is en dat het ontzettend moeilijk is om ervoor te zorgen dat dit orgaan, dat regelovertredingen en conflicten behandelt, fair en naar behoren functioneert.
Het is bijzonder rustig het eerste uur, de meeste studenten druppelen pas vanaf half 10u of 10u binnen, de tieners nog later. Studenten moeten hier 5u per dag aanwezig zijn, en vermits de school sluit om 17u kan je dus net zo goed vanaf de middag komen. Ik doe een babbel met een staflid dat zelf bij de eerste lichting studenten behoorde in de begintijd van de school. Het feit dat er al een tweede generatie is van mensen zoals hij die in dit soort onderwijs opgegroeid zijn, zorgt ongetwijfeld voor een gezonde continuiteit. Wanneer ik in een wat statige ruimte met donkere boekenkasten tot aan het plafond naar de titels sta te staren, komt Mimsy Sadofsky naar mij toe, boegbeeld nummer 2 en mede-auteur van heel wat publikaties over de school. 'Oh, ik stelde me je helemaal anders voor, ik dacht dat je ouder zou zijn en ronder, waarschijnlijk omdat je 2 O's in je familienaam hebt'. Ach zo ;-). Ik word uitgenodigd om een thesis-comite bij te wonen, een korte vergadering van 2 oudere studenten en 2 stafleden die feedback geven aan een student die dit jaar wil afstuderen en daarvoor een thesis moet schrijven. Sudbury Valley School levert een diploma af dat erin bestaat dat de school oordeelt dat de student klaar is om het volwassen leven in te stappen. Dat bewijst hij/zij door een kort relaas te schrijven van wat hij/zij leerde op de school en hoe dat hem/haar voorbereidde op het leven als volwassene. Er wordt niet licht over gedaan, een diploma krijg je niet automatisch.
Daar zitten we dan, iedereen behalve ik met een kopie voor zich van de eerste tekstversie van de thesis van de student. Wat me al eerder opviel: mensen zijn hier zonder uitzondering zichzelf, non-conformistisch en recht voor de raap. De student in kwestie hangt ontspannen achterover in een stoel, voeten over de leuning van een andere stoel, iedereen geeft commentaar zonder er doekjes om te winden. Even is er discussie of hij niet een stukje moet schrijven over het feit dat hij in zijn tuin thuis 'chipmunks' (hoe heten die beestjes in het Nederlands?) heeft getemd en daardoor tonnen geduld heeft gekweekt. Iedereen is er helemaal voor, dat het buiten schooltijd gebeurde is niet relevant. Dit is 1 van die fascinerende dingen aan Sudbury-onderwijs: dat elk streven, alles wat voor iemand waardevol is om te doen of leren, met respect wordt behandeld, zowel door staf als medestudenten, en dat de waarde ervan wordt onderkend. Of het nu aquarelschilderen, paintballen of een frisbee-team oprichten is. Nog een ander voorbeeldje ervan zie ik later op de dag: drie meisjes van een jaar of 5-6 hebben een museum gemaakt in een vergaderruimte. Ze hebben stoelen op een rij gezet tegen de muur en op elke stoel een object tentoongesteld. Sleuteltjes en slotjes van dagboeken, een houten kistje, papiersnippers met vraagtekens erop, ... Wie zin heeft, kan een bezoekje brengen en krijgt een gratis rondleiding in hun museum. 3 opgeschoten tienerjongens worden naar binnen gelokt en maken met de glimlach een toertje, ze voelen zich niet verplicht om kreten van verrukking te slaken, maar evenmin maken ze de meisjes belachelijk of stellen ze spottende vragen.
Maar nu terug naar de thesis-feedback-bijeenkomst. Aan het eind vraag ik de student of ik zijn tekst ook mag lezen. Natuurlijk mag dat. Niet moeilijk doen en niet verlegen zijn over wat je zelf maakt, is blijkbaar ook 1 van die dingen die zowat alle Sudbury-studenten over zich hebben hangen. Ik lees zijn tekst terwijl ik buiten in het zonnetje een broodje eet en het treft mij hoe matuur jongeren hier voor hun leeftijd zijn: op 3 bladzijden krijg ik een filosofie en een verzameling leerervaringen onder ogen die blijk geven van levenslust, realiteitszin, vastberadenheid, en een soort wijsheid die je niet van een 18-jarige verwacht. Zijn besluit komt erop neer dat hij leerde een goed functionerende volwassene in de gemeenschap te zijn door dag na dag te leren een goed functionerend kind in de schoolgemeenschap te zijn. Volwassenheid is voor deze jongen niet de grote stap in het echte leven, het is alleen de voortzetting van waar hij altijd al mee bezig was.
En ja, toen was er Juridisch Comite. Een belevenis waar ik de komende dagen beslist een heel hoofdstukje aan zal wijden, want JC is er elke dag, en ik word ook geacht er elke dag te zijn.
Voor de rest ging de dag op aan kijken, luisteren, kleine en grotere gesprekken, veel momenten van herkenning, verwondering om de magie die ontstaat als kinderen hun eigen gids mogen zijn, verwondering om de evidentie waarmee mensen van alle leeftijden elkaar hier ernstig nemen, en hoe tegelijk kinderen van 4 of 5 al de humor begrijpen van kleine plagerijtjes en vriendelijk gekibbel. Anderzijds is het ook een moeilijke school, zo merk ik zelf. Op sommige momenten van de dag voel ik me wat verloren, en besef ik dat het behoorlijk hard moet zijn als nieuwe student in deze omgeving: niemand neemt je bij het handje, niemand is extra lief voor je, je wordt geacht zelf je plek te veroveren. Ik zie studenten in totale concentratie doen wat ze doen, of het nu praten, lezen, schilderen of een balspel is, maar ik zie er ook wat afwezig rondlopen van de ene ruimte naar de andere, zoekend naar hun plek in het geheel. Ook dat is leren, intensief leren zelfs.
En vandaag dan dag 1 in Sudbury Valley School, en ik heb geen idee waar te beginnen met mijn relaas of hoe deze dag netjes samen te vatten. Het begon met een huurauto die ik eerst moest oppikken om ter plekke te geraken, openbaar vervoer is namelijk een onbekend fenomeen in dit voorstadje van Boston. Na een spoedcursus 'hoe rijd ik met een automatische koppeling?' tuf ik traagjes en even gefocust als een python klaar voor de aanval naar Sudbury Valley. Zonder brokken maar boordevol adrenaline.
Ik word onthaald door Daniel Greenberg, stichter en al 40 jaar boegbeeld van de school. Zonder veel poespas word ik wandelen gestuurd met de boodschap mijn ogen de kost te geven en me te gedragen als een vlieg op de muur, iedereen meteen lastig vallen met eindeloze vragen is uit den boze. Oh ja, nog 1 ding: om 11u MOET ik het Juridisch Comite bijwonen, daar valt niet onderuit te komen, maar sowieso ben ik erg nieuwsgierig naar hoe dat werkt. Mijn ervaring met 2 jaar Leerhuis Brussel heeft me namelijk met veel vallen en opstaan geleerd dat het Juridisch Comite 1 van de speerpunten van een Sudbury-school is en dat het ontzettend moeilijk is om ervoor te zorgen dat dit orgaan, dat regelovertredingen en conflicten behandelt, fair en naar behoren functioneert.
Het is bijzonder rustig het eerste uur, de meeste studenten druppelen pas vanaf half 10u of 10u binnen, de tieners nog later. Studenten moeten hier 5u per dag aanwezig zijn, en vermits de school sluit om 17u kan je dus net zo goed vanaf de middag komen. Ik doe een babbel met een staflid dat zelf bij de eerste lichting studenten behoorde in de begintijd van de school. Het feit dat er al een tweede generatie is van mensen zoals hij die in dit soort onderwijs opgegroeid zijn, zorgt ongetwijfeld voor een gezonde continuiteit. Wanneer ik in een wat statige ruimte met donkere boekenkasten tot aan het plafond naar de titels sta te staren, komt Mimsy Sadofsky naar mij toe, boegbeeld nummer 2 en mede-auteur van heel wat publikaties over de school. 'Oh, ik stelde me je helemaal anders voor, ik dacht dat je ouder zou zijn en ronder, waarschijnlijk omdat je 2 O's in je familienaam hebt'. Ach zo ;-). Ik word uitgenodigd om een thesis-comite bij te wonen, een korte vergadering van 2 oudere studenten en 2 stafleden die feedback geven aan een student die dit jaar wil afstuderen en daarvoor een thesis moet schrijven. Sudbury Valley School levert een diploma af dat erin bestaat dat de school oordeelt dat de student klaar is om het volwassen leven in te stappen. Dat bewijst hij/zij door een kort relaas te schrijven van wat hij/zij leerde op de school en hoe dat hem/haar voorbereidde op het leven als volwassene. Er wordt niet licht over gedaan, een diploma krijg je niet automatisch.
Daar zitten we dan, iedereen behalve ik met een kopie voor zich van de eerste tekstversie van de thesis van de student. Wat me al eerder opviel: mensen zijn hier zonder uitzondering zichzelf, non-conformistisch en recht voor de raap. De student in kwestie hangt ontspannen achterover in een stoel, voeten over de leuning van een andere stoel, iedereen geeft commentaar zonder er doekjes om te winden. Even is er discussie of hij niet een stukje moet schrijven over het feit dat hij in zijn tuin thuis 'chipmunks' (hoe heten die beestjes in het Nederlands?) heeft getemd en daardoor tonnen geduld heeft gekweekt. Iedereen is er helemaal voor, dat het buiten schooltijd gebeurde is niet relevant. Dit is 1 van die fascinerende dingen aan Sudbury-onderwijs: dat elk streven, alles wat voor iemand waardevol is om te doen of leren, met respect wordt behandeld, zowel door staf als medestudenten, en dat de waarde ervan wordt onderkend. Of het nu aquarelschilderen, paintballen of een frisbee-team oprichten is. Nog een ander voorbeeldje ervan zie ik later op de dag: drie meisjes van een jaar of 5-6 hebben een museum gemaakt in een vergaderruimte. Ze hebben stoelen op een rij gezet tegen de muur en op elke stoel een object tentoongesteld. Sleuteltjes en slotjes van dagboeken, een houten kistje, papiersnippers met vraagtekens erop, ... Wie zin heeft, kan een bezoekje brengen en krijgt een gratis rondleiding in hun museum. 3 opgeschoten tienerjongens worden naar binnen gelokt en maken met de glimlach een toertje, ze voelen zich niet verplicht om kreten van verrukking te slaken, maar evenmin maken ze de meisjes belachelijk of stellen ze spottende vragen.
Maar nu terug naar de thesis-feedback-bijeenkomst. Aan het eind vraag ik de student of ik zijn tekst ook mag lezen. Natuurlijk mag dat. Niet moeilijk doen en niet verlegen zijn over wat je zelf maakt, is blijkbaar ook 1 van die dingen die zowat alle Sudbury-studenten over zich hebben hangen. Ik lees zijn tekst terwijl ik buiten in het zonnetje een broodje eet en het treft mij hoe matuur jongeren hier voor hun leeftijd zijn: op 3 bladzijden krijg ik een filosofie en een verzameling leerervaringen onder ogen die blijk geven van levenslust, realiteitszin, vastberadenheid, en een soort wijsheid die je niet van een 18-jarige verwacht. Zijn besluit komt erop neer dat hij leerde een goed functionerende volwassene in de gemeenschap te zijn door dag na dag te leren een goed functionerend kind in de schoolgemeenschap te zijn. Volwassenheid is voor deze jongen niet de grote stap in het echte leven, het is alleen de voortzetting van waar hij altijd al mee bezig was.
En ja, toen was er Juridisch Comite. Een belevenis waar ik de komende dagen beslist een heel hoofdstukje aan zal wijden, want JC is er elke dag, en ik word ook geacht er elke dag te zijn.
Voor de rest ging de dag op aan kijken, luisteren, kleine en grotere gesprekken, veel momenten van herkenning, verwondering om de magie die ontstaat als kinderen hun eigen gids mogen zijn, verwondering om de evidentie waarmee mensen van alle leeftijden elkaar hier ernstig nemen, en hoe tegelijk kinderen van 4 of 5 al de humor begrijpen van kleine plagerijtjes en vriendelijk gekibbel. Anderzijds is het ook een moeilijke school, zo merk ik zelf. Op sommige momenten van de dag voel ik me wat verloren, en besef ik dat het behoorlijk hard moet zijn als nieuwe student in deze omgeving: niemand neemt je bij het handje, niemand is extra lief voor je, je wordt geacht zelf je plek te veroveren. Ik zie studenten in totale concentratie doen wat ze doen, of het nu praten, lezen, schilderen of een balspel is, maar ik zie er ook wat afwezig rondlopen van de ene ruimte naar de andere, zoekend naar hun plek in het geheel. Ook dat is leren, intensief leren zelfs.
Abonneren op:
Posts (Atom)
