Wees jezelf!

Het klinkt melig en we hebben het al te vaak gehoord, misschien is het wel het credo van een tijd waarin alles en iedereen geemancipeerd en empowerd moet worden: wees jezelf! Scholen kunnen er trouwens ook wat van: zowat alle scholen gaan er in brochures en op websites prat op dat ze geen nummers kweken maar unieke individuen. Tot op het moment dat er echt een individu de school binnenstapt: dan klinkt het plots dat 'wenkbrauwpiercings niet toegestaan zijn in onze school' of dat deze leerling in het autismespectrum valt.
In Sudbury Valley kan je overal rond je zien wat 'wees jezelf' echt betekent. Om te beginnen gaat het over uiterlijk: mutsen en mutsjes, hoeden en sjaaltjes die zowel binnen als buiten worden gedragen, boodschappen op de voorkant (No, I will not fix your computer)of de achterkant (State Prisoner) van t-shirts en hemden, doodgewone outfits, inktzwarte gothic met vervaarlijk hoge plateauzolen, bontgekleurde haren, piercings, scheuren in elk denkbaar kledingstuk, typische tienerlooks met de juiste sneakers, meisjes met lange wuivende haren en filmsterallures, kortom, you name it en je vindt het binnen de schoolmuren.
Vooral voor jongeren is het levensbelangrijk, doodgewoon op school te mogen verschijnen als de hoogstpersoonlijke creatie die ze zijn. Het eerste wat een 14-jarig meisje bij een kennismakingsbezoek in Leerhuis Brussel vroeg was: 'Mag ik zo naar school komen?' Ze droeg een broek met een scheur op de knie, een zwart mutsje op het hoofd met de kap van een donkere sweater er overheen getrokken. Ja, het mocht.

Maar jezelf zijn gaat natuurlijk veel verder dan looks, en ook dat merk je in Sudbury Valley. Er worden geen types gekweekt. Sommige kinderen zijn kwikzilverige spraakwatervallen, andere zitten alleen aan een tafeltje langzaam en dromerig hun lunchbox leeg te eten, sommige tieners zijn het middelpunt van razendsnelle gesprekken, andere lijken bedachtzaam of bewegen zich aan de periferie van de dingen. Het bijzondere is dat de normen van vlotheid, snelheid en efficientie die zo kenmerkend zijn voor onze samenleving hier veel minder aanwezig lijken. Dromen, introspectie, zwijgen en traagheid mogen net zo goed.
Dat viel me ook op in de Bijzondere Schoolbijeenkomst gisteren. Op sommige momenten nam de Voorzitter echt de tijd om na te denken over haar volgende tussenkomst. Het was soms secondenlang stil voor ze een volgende spreker aanduidde of reageerde op wat iemand zei. Voor een volle zaal leek ze niet het gevoel te hebben dat er van haar werd verwacht dat ze zonder enige aarzeling functioneerde.

Mensen lijken ook in geen enkel opzicht het gevoel te hebben dat ze volgens bepaalde voorschriften moeten communiceren. Je komt weinig sociaal normgedrag tegen onder de vorm van automatische glimlachjes, uitgesproken voorkomendheid of beleefdheid of verbale bevestigingen. Daardoor lijkt het op het eerste gezicht alsof er minder vriendelijkheid is dan elders, alsof mensen je in interacties niet tegemoetkomen. Anderzijds weet je dat je niet naar facades zit te kijken en dat ook jij je niet in bochten hoeft te wringen. In Sudbury Valley heerst een ander soort vriendelijkheid: de vriendelijkheid van authenticiteit in plaats van de vriendelijkheid die ons door socialisatie is aangeleerd.

Nog zoiets: mensen kunnen hier om met feedback. Door het juridisch systeem van de school moet iedereen dit wel leren, vermits elke student, elk staflid wel eens een klacht krijgt en voor het aangeklaagde gedrag verantwoording moet afleggen. Maar ook buiten het Juridisch Comite heerst diezelfde houding. Twee voorbeelden: een jongen krijgt van medestudenten en een staflid te horen dat ze niet konden waarderen dat hij niet opdaagde op een afspraak met hen. Een staflid zegt een meisje dat een beker yoghurt staat op te lepelen dat ze niet mag eten in de ruimte waar ze zich bevindt. In beide gevallen viel het mij op dat op het gezicht van de student geen enkele spanning of weerstand af te lezen viel. Ze namen de boodschap in ontvangst, putten zich niet uit in excuses en rebelleerden evenmin.

Het doet mij besluiten dat Sudbury-onderwijs algemeen gesproken sterke, stabiele mensen aflevert, mensen zonder veel uiterlijke poespas of schijn, met een natuurlijke vriendelijkheid en authenticiteit.