Lesje democratie in het Vlaams Parlement

Bezoekersbalie van het Vlaams Parlement, Brussel: in ruil voor het tonen van onze identiteitskaart krijgen wij - 5 studenten en 1 staflid van het Leerhuis, collega's van Sudbury School Gent en huisonderwijzers - een naamsticker opgeplakt en mogen we aanwezig zijn bij een vergadering van de Commissie Onderwijs van het Parlement. We zijn er om met argusogen toe te kijken bij de bespreking van Onderwijsdecreet 23. Genummerde decreten zijn een jaarlijks terugkerend fenomeen in de onderwijswereld en zijn bedoeld om eerder technische zaken te regelen en zo een vlot verloop van het volgende schooljaar te garanderen. Dit jaar zit er ook een hoofdstukje 'huisonderwijs' in. Volgens de ontwerptekst zullen particuliere scholen als Het Leerhuis voortaan onder het huisonderwijs vallen en bovendien worden de criteria voor huisonderwijs een pak strenger met verplichte opgave van leerplannen aan het begin van het schooljaar, verplichte deelname aan en zelfs verplicht slagen voor staatsexamens op bepaalde leeftijden. De stok achter de deur voor wie dit verzuimt: verplicht opnieuw inschrijven in erkend en gesubsidieerd onderwijs. Er hoeft geen tekeningetje bij: voor een Sudbury-school komt dit aan als een regelrechte aanval op de aanpak en het concept van de school. En dus zijn we in verenigd front - Sudbury-scholen en huisonderwijzers - aan de alarmbel gaan hangen: bezoeken en telefoontjes aan de Kinderrechtencommissaris, parlementairen, inspectie, ... Om ten slotte zichtbaar aanwezig te zijn bij het wetgevende werk in het Parlement. 14u en de vergadering wordt geacht te beginnen. Er is nog maar nauwelijks leven te bespeuren in de zaal, behalve dan op de bezoekersstoelen die in ijltempo vol raken. Langzaam komen commissieleden, voorzitter en minister binnendruppelen. Rond 14.10u beginnen leden van de oppositie zich op te winden: er zijn amper leden van de meerderheidspartijen aanwezig, er wordt gemopperd over respect en over het last minute schrijven van amendementen waar andere leden pas tijdens de vergadering kennis van kunnen nemen. De minister begint driftig te bellen, allicht om z'n partijgenoten tot spoed aan te manen. In de buurt van half drie komt de vergadering eindelijk op gang. De leden mogen eerst algemene commentaar geven op het decreet, waarna de minister zal reageren, daarna zal er punt per punt worden gewerkt. De meeste kritiek is er op inhoud en tijdstip van het decreet: bedoeld om technische kwesties te regelen, maar eigenlijk gaat het veel verder en wordt er flink wat inhoud en beleid binnengesmokkeld, bovendien snel-snel aan het einde van het schooljaar en net voor het zomerreces van het Parlement. Iemand noemt het een 'rommeldecreet', een ander heeft het suggestief over 'doen we het half of doen we het niet?'. Het wordt af en toe flink bitsig, met ironische sneren over en weer tussen leden van meerderheid en oppositie, maar helderheid over wat kan en niet in een genummerd decreet komt er niet. Je kan je zo voorstellen dat over exact een jaar hetzelfde stukje wordt opgevoerd over Onderwijsdecreet 24. Gelukkig ... is er koffie, die de hele tijd gul wordt opgeschonken door een legertje zaalwachters. We zitten intussen te popelen op onze stoelen tot het echte werk begint en er eindelijk 'ns wat over het huisonderwijs zal worden gezegd, want daarvoor kwamen we. Rond 15.30u is het eindelijk zo ver. Ons lobbywerk heeft wat opgeleverd want enkele leden van de oppositie doen het radicale voorstel om het hele luik huisonderwijs uit het decreet te lichten: er is te weinig overleg geweest met de doelgroep, de tekst is onvoldragen, er is te weinig aandacht geweest voor het advies van de Kinderrechtencommissaris, 'ja, er is een nieuwe regeling voor het huisonderwijs nodig, maar er wordt met een kanon op een mug geschoten', het huisonderwijs verdient aparte aandacht, ... De minister gaat daar radicaal tegenin: dat iedereen heeft vastgesteld dat huisonderwijs in de lift zit, dat hem is gevraagd om actie te ondernemen en hij dat heeft gedaan. Is de voorgestelde regeling overdreven? Nee, het komt erop neer dat examens afleggen en indien nodig verplicht worden om opnieuw in een gesubsidieerde school in te schrijven in het belang van het kind is en wie in die benadering niet meegaat, bezondigt zich aan schuldig verzuim. Hij heeft bovendien wel degelijk overleg gepleegd, 'met mensen die het goed menen' en hij kan niet aan elk huisonderwijsgezin en elke particuliere school gaan vragen of ze het goed vinden. Nu ja. Vanuit de meerderheid komt een amendement om de instap in huisonderwijs minder streng te regelen dan in de ontwerptekst staat. Dat lijkt ons een bescheiden hoeraatje waard, in stilte natuurlijk, want als bezoeker word je niet geacht je op wat voor manier dan ook te uiten. Dit in tegenstelling tot de commissieleden, die blijkbaar wel aan ongeremde zelfexpressie mogen doen. Er hangt in de zaal een constant laag geroezemoes als achtergrond bij wie op dat moment het woord heeft, wat het soms moeilijk maakt om de spreker te verstaan. Er zijn opgeklapte laptops, er worden e-mails verstuurd, er wordt gesmartphoned, er worden cadeautjes uitgepakt op de laatste rij (reisgidsje Berlijn, leuk zeg!), ... Bovendien blinken de deelnemers evenmin uit in respect voor elkaar. Behalve dat er door alle randbezigheden weinig naar elkaar lijkt te worden geluisterd, zijn er cynische commentaren, suggestieve opmerkingen ('ik zal dat even met u regelen vanuit Brazilië, in de jacuzzi', dixit de minister tegen een vrouwelijk parlementslid), verbaal gehakketak, praten terwijl je niet aan het woord bent, ... Het kan blijkbaar allemaal. Wat ons tot enige reflectie brengt over de manier waarop we zelf democratie bedrijven in onze eigen school. Praat je in onze wekelijkse Schoolbijeenkomst terwijl je niet het woord hebt gekregen, dan wijst de voorzitter (in het Leerhuis is die 17) je daarop. Maak je een snerende opmerking naar een andere deelnemer, dan zal daar geheid iemand op reageren en om respect vragen. Zit je stiekem op je smart phone of ander tuig te tokkelen, dan is er altijd wel iemand die daarop wijst. Er wordt over gewaakt dat punt per punt op de agenda netjes wordt afgewerkt en het verloop niet chaotisch wordt. Als iets een probleem blijkt, wordt het ofwel uitgepraat of wordt er een vervolg aan gegeven onder de vorm van een apart werkgroepje of een vervolggesprek. Het is dus niet om een lesje in democratie te leren dat we naar het Vlaams Parlement moeten afzakken. Maar goed, het ging om het onderwijsdecreet 23. Na zo'n uur of twee houden we het voor bekeken. Over huisonderwijs zal er voorlopig niet verder worden gepraat en stemming lijkt er voor deze vergadering ook nog niet in te zitten. Nog een vaststelling: het lijkt erop dat huisonderwijs en particuliere scholen door velen worden beschouwd als 'de afwijking van de norm', een keuze die tijdelijk wordt gemaakt om een voor een kind problematische situatie te verlichten. Dat het ook een welbewuste keuze en een volwaardig alternatief naast het erkende onderwijs kan zijn voor de volledige schoolcarrière van een kind, daar wordt niet echt van uitgegaan. We passeren opnieuw langs de bezoekersbalie - alle naamstickers moeten zonder uitzondering weer worden ingeleverd! - , bespreken de verdere strategie en gaan elk onze weg. Een paar illusies armer over de manier waarop in een democratische staat politiek wordt bedreven. Maar ook met enige pragmatische nuchterheid: binnen onze eigen scholen kunnen we het anders aanpakken, en gelukkig zijn sommige politici alvast aanspreekbaar, luisterbereid, open voor onze zaak en bereidwillig om zich in te spannen voor een betere regeling dan wat nu op tafel ligt. Daar stellen we dus onze hoop op en spannen we ons verder voor in.